TẦM QUAN TRỌNG CỦA KỸ NĂNG ĐỌC HIỂU VỚI HỌC SINH TIỂU HỌC
Nếu con bạn không hiểu bài Toán, không thích môn Đạo đức, hoặc lơ ngơ trong giờ Khoa học thì rất có thể vấn đề không nằm ở kiến thức, mà là ở một kỹ năng nền đã bị bỏ quên: đọc hiểu. Đây không chỉ là việc biết nghĩa của từ, mà là khả năng ‘giải mã thế giới’ bằng ngôn ngữ.
Hôm nay tôi có một buổi trò chuyện với một phụ huynh JP về quá trình học tiếng Việt của bạn sau một năm chuyển đến JP. Tôi lại cảm thấy muốn viết lại vài suy nghĩ của mình về cách học sinh JP học môn tiếng Việt nói riêng và ngôn ngữ nói chung.
Nếu có một kỹ năng nào đó được xem là “xương sống” trong quá trình học tập ở bậc tiểu học, thì mọi giáo viên trên thế giới đều sẽ chọn đọc hiểu. Không chỉ đơn thuần là việc hiểu nghĩa của từ, của câu, đọc hiểu còn mang lại năng lực xây dựng ý nghĩa, kết nối thông tin và đặt câu hỏi từ văn bản. Một học sinh có thể đọc trôi chảy, nhưng nếu không hiểu điều mình đọc, thì quá trình học sẽ sớm rơi vào trạng thái càng đi càng đuối.
Và học sinh sẽ không chỉ đuối trên ngôn ngữ thứ nhất, mà sẽ bị kéo tụt lại trên mọi lĩnh vực khác của quá trình học tập.
1. Kỹ năng đọc hiểu là nền tảng của mọi môn học
Tôi nhớ những ngày đầu tiên nghiên cứu bộ tiêu chuẩn CCSS từ cách đây 11 năm, thì người Mỹ đã nhấn mạnh rất rõ ràng là “Ngôn ngữ là môn học bao trùm mọi môn học”.
Từ môn Toán đến Khoa học, Lịch sử hay Đạo đức, tất cả đều yêu cầu học sinh tiếp nhận thông tin qua ngôn ngữ viết. Nếu một đứa trẻ không hiểu yêu cầu bài toán, thì dù có khả năng tính toán, bạn cũng không thể giải quyết được bài toán ấy. Nếu không hiểu bài đọc trong môn Đạo đức, bạn cũng sẽ không thể rút ra bài học giá trị.
Kỹ năng đọc hiểu tốt cho phép học sinh:
- Theo kịp bài giảng mà không cần giảng lại quá nhiều;
- Tự đọc thêm tài liệu khi cần;
- Có khả năng học tập chủ động, không phụ thuộc hoàn toàn vào giáo viên hay người lớn.
2. Đọc hiểu là cánh cửa để hình thành tư duy phản biện
Một trong những bước đầu tiên để rèn luyện tư duy phản biện ở học sinh tiểu học là khả năng đặt câu hỏi từ điều đã đọc. Khi đọc một câu chuyện, học sinh không chỉ kể lại mà còn biết:
- So sánh nhân vật;
- Đặt giả thuyết “Nếu mình ở trong câu chuyện ấy, mình sẽ làm gì, cảm thấy thế nào và sẽ ra sao?”
- Thấy được điểm hợp lý và chưa hợp lý khi so sánh những điều mình đọc với những điều mình đã trải qua
Tôi nhớ mãi những ngày trước khi có cả hệ tiên phong, khi những học sinh K1 của JP vẫn còn theo học chương trình Alignment vào cuối tuần. Có lần khi tôi đưa Thu Anh, Đức Lương đi chơi trên một chuyến xe, mấy đứa trẻ lớp 2 khi ấy vừa học xong chương 1 chương 2 của Harry Potter đã say sưa ngồi đố nhau bằng rất nhiều các kiểu loại câu hỏi khác nhau trên xe.
Lúc ấy tôi bắt đầu nhìn ra, khi một đứa trẻ có thể đọc hiểu sâu sẽ giúp nó lớn lên trong một thế giới đầy những câu hỏi tò mò. Điều đó khiến đứa trẻ không bị thụ động trước thông tin, mà bắt đầu tự phân tích và đánh giá những gì tiếp cận mỗi ngày.
Đây là kỹ năng sống còn trong một thế giới nhiễu loạn thông tin như hiện nay.
3. Đọc hiểu nuôi dưỡng vốn từ vựng phong phú và đầy năng lực thể hiện
Một văn bản hay là nơi kết tinh của ngôn từ, các cách biểu hiện phong phú, giàu cảm xúc và sinh động. Nếu đọc chỉ để nắm được nội dung và lướt qua câu chuyện, học sinh sẽ không thể nhận về vốn từ vựng đẹp đẽ, nhân sinh quan và con mắt nhìn vạn vật đầy thích thú và đầy suy nghĩ của những người sử dụng ngôn ngữ xuất sắc nhất trên đời.
Trẻ đọc sâu, hiểu sâu, thì mới có thể rung cảm với từng từ ngữ, hiểu được những lớp nghĩa ẩn và những sắc thái khó diễn tả lại bằng lời. Đọc hiểu vì thế không chỉ là công cụ trí tuệ, mà còn là cánh cổng mở từ đời sống nội tâm của học sinh mở ra thế giới rực rỡ – nơi các giá trị sống của học sinh sẽ được đón nhận tuỳ theo cách các bạn sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt tư duy của mình.
4. Thiếu đọc hiểu dẫn đến sự tụt hậu mỗi ngày một chút
Một học sinh không hiểu bài, không biết đề bài đang hỏi gì sẽ trở nên ngại phát biểu, sợ sai, và dần trở nên lười suy nghĩ. Trạng thái đó rất nguy hiểm, vì nó dẫn đến learned helplessness (cảm giác vô năng học được qua thời gian). Tức là dù có ở trong tình huống nào, học sinh ấy cũng chỉ tin mình sẽ thất bại.
Không chỉ tụt lại về điểm số, một học sinh yếu đọc hiểu còn mất dần động lực nội tại để học. Cảm giác “mình không hiểu gì cả” trên tất cả các phân môn sẽ trở thành chiếc rào chắn vô hình cản trở mọi nỗ lực của bạn..
Tóm lại là, nếu viết là cách thể hiện tư duy, thì đọc hiểu chính là cách “nạp nhiên liệu” cho tư duy ấy. Một đứa trẻ không đọc hiểu được thì chẳng khác nào đi trong lớp học với đôi mắt bị bịt kín.
Ở JP (hoặc bất kỳ trường nào coi trọng sự học thực chất), đọc hiểu không thể là một kỹ năng bị coi nhẹ hoặc dạy theo kiểu mẹo mực. Nó cần được xem là nền móng của mọi tiến trình học tập, phát triển và sống nhân văn.
– Bài viết được viết bởi cô Ngô Thanh Giang – Người sáng lập, Cố vấn giáo dục cao cấp Hệ thống giáo dục liên cấp Jean Piaget –
